طرح و نقش ترکمن را بشناسیم

طرح و نقش ترکمن یکی از طرح‌های فرش می‌باشد که امروزه طرفداران بسیاری دارد ، زیبایی این طرح بسیار چشمگیر است و به همین دلیل بسیاری از افراد به این طرح علاقه دارند. البته در مورد طرح ترکمن بسیاری از افراد هم اطلاعاتی ندارند. برای اینکه اطلاعات شما در مورد نقش ترکمن بیشتر شود در ادامه توضیحاتی را در مورد تاریخچه و ویژگی‌های این طرح بیان می‌کنیم.

تاریخچه طرح و نقش ترکمن

چادرنشینان ترکمن از جمله کسانی هستند که طرح و نقش ترکمن را ابداع نمودند ، آنها از گذشته‌های بسیار دور در منطقه‌ای از افغانستان تا مرز ایران و در امتداد ترکستان سکونت گزیدند. ترکمن‌ها نه تنها باید از خود در برابر حوادث طبیعت مراقبت می‌کردند ، بلکه باید بر اثر این عوامل طبیعی از مناطقی که چراگاه آنان بود هم همواره دفاع می‌کردند و آن را گسترش می‌دادند ؛ همین امر باعث شد تا این مردم چادرنشین به افرادی جنگجو تبدیل شوند و تا آغاز سده بیستم به همین شکل زندگی کردند.

اما بعد از سده بیستم برخی از آنها به کشاورزی روی آوردند و از یورت نشینی بیرون آمدند و در شهرها و روستاها جایی برای سکونت یافتند و بعدازآن با شهرهای بزرگ و مناطق بسیار وسیعی مانند بخارا ، خیوه ، مرو و پنده که مراکز مهم تجاری آن دوره بودند ارتباط برقرار کردند. آنها کالاهای خود را یعنی فرش‌های تولیدشان را در برابر نمک ، غله ، شکر ، چای و … تعویض نمودند و این‌گونه فرش‌هایی با طرح و نقش ترکمن و بخارا وارد بازار شد.

نقش ترکمن امروزه در چه شهری رواج دارد؟

امروزه طرح و نقش ترکمن در شهر خراسان شمالی رواج بسیاری دارد و بیشتر افرادی که در این شهر زندگی می‌کنند در مورد این طرح اطلاعات ویژه‌ای دارند ، چراکه در گذشته بسیاری از ترکمن‌ها به خراسان شمالی آمدند و در آنجا ماندگار شدند. شما اگر بخواهید با طرح و نقش ترکمن آشنایی بیشتری داشته باشید می‌توانید به فرش‌هایی که در خراسان شمالی بافته می‌شود توجه کنید ، چراکه آنها به خوبی با ویژگی‌های آن آشنایی دارند. هنر آنها در طرح ترکمن به قدری افزایش پیدا کرده است که با سوزن دوزی طرح‌های بسیاری را بر روی پیراهن‌ها و شلوارها و … در می‌آورند و زیبایی آنها را بیشتر می‌کنند. برای اینکه با این طرح آشنایی بیشتری داشته باشید در ادامه برخی از ویژگی‌های این طرح را بیان می‌کنیم.

ویژگی‌های طرح و نقش ترکمن

همان‌طوری که می‌دانید هر طرح و نقشی ویژگی‌های بسیاری دارد ؛ نقش ترکمن هم دارای ویژگی‌های متفاوتی می‌باشد از جمله ویژگی‌های این طرح عبارت است از :

• ماری گل

ماری گل که یکی از مشهورترین نقش‌های ترکمن به شمار می‌رود و به آن « طرح ترکمن ، طرح کوشک دابان ، طرح تکه و جای پای شتر » هم می‌گویند ، نقشی بسیار شاخص در فرش‌های ترکمن است.

علت اصلی نامگذاری این طرح به کوشک دابان ، تقدس شتر در بین قبایل ترکمن می‌باشد از آنجایی که این مردم بسیار قدرشناس هستند ، قدر آن حیوان پرطاقت و زحمت کش را می‌دانند و آن را جزء اولیا می‌شمارند. علت دیگر این که ، ترکمن‌هایی که مسلمان شده بودند برای پرهیز از کراهت نقش جانوران ، به چنین نقشی روی آوردند.

• قابسه گل

یکی دیگر از طرح و نقش ترکمن طرح قابسه گل می‌باشد. این طرح متعلق به طایفه جعفریان می‌باشد و ملهم از پرنده‌ای است که در سواحل دریای خزر زندگی می‌کرده و در میان جاندارانی که چهار پا بودند تخم می‌گذاشته است. قبال ترکمن به این پرنده بسیار احترام می‌گذارند و آن را از جمله طرح‌های سنتی خود می‌شمارند. نقشه قابسه گل بسیار تکراری می‌باشد و در سراسر فرش به کار می‌رود ، در تدوین نقش آن از دو چشم صورت انسان ، بینی و دهان او الهام گرفته می‌شود.

• طغر گل

طغر گل یا نقش عقاب یکی دیگر از طرح و نقش ترکمن می‌باشد که متعلق به طایفه جعفریان است. این نقش تصویر طغرل سلجوقی را نشان می‌دهد که در سال ۴۳۲ ه ق بر مسعود غزنوی پیروز می‌شود و وارد نیشابور می‌گردد. طغرل در این تصویر در دست راست خود عقابی دست آموز دارد و در دست دیگر خود شمشیری عریان قرار داده است. این طرح علاوه بر نشان دادن طغرل و شجاعت‌های او تصویر دشت بی‌کران را هم تداعی می‌کند که این دست محل جولان ترکمن‌هایی بوده است که کوچ نشین بودند. تمامی تصاویری که در طرح ترکمن وجود دارد نشانگر فرهنگ و تاریخ گذشته آنها می‌باشد و این موضوع یکی از زیبایی‌های آن به شمار می‌رود.

منبع : ویکی‌پدیا ، دانشنامه آزاد