فرش به دکوراسیون خانه‌ها اصالت ، هنر ، رنگ و هویت ایرانی می‌بخشد و فضای خانه را گرم و کلاسیک می‌کند. طرح و نقش مختلف آن نظر عده زیادی را جلب می‌کند تا از این تکه‌های سرشار از هنر ، فرهنگ ، تاریخ و زیبایی برای تزئین و دکور خانه‌هایشان استفاده کنند. فرش‌ها در دو نوع ماشینی و دستباف در بازار موجود است و پایین کشی فرش مرحله‌ای از بافت فرش‌های دستباف محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا شما را با روند پایین کشی فرش آشنا کنیم.
آشنایی با چند اصطلاح رایج در قالیبافی
پایین کشی باید اصولی ، درست و با مهارت انجام شود تا فرش از کیفیت لازم برخوردار باشد. قبل از توضیح بیشتر در خصوص پایین کشی فرش بهتر است اصطلاحات زیر را بیاموزید :
- چله : تار یا چله نخ‌های نازک و پرپیچ‌وتابی هستند که عموما از جنس پنبه می‌باشند و بر روی دار قالی به شکل عمودی نصب می‌شوند. چله ها گره‌های فرش را نگه می‌دارند. جنس چله ها بسته به ظرافت فرش و… ممکن است ابریشمی یا پشمی باشد.
- دار قالی : ابزاری که چله‌کشی و بافت بر روی آن انجام می‌شود و از جنس‌های فلزی یا چوبی می‌باشد. براساس مدلی که بر زمین قرار می‌گیرد ، دار قالی افقی ، عمودی و… می‌باشد.
- چله‌کشی : از مهمترین مرحله‌های پیش از بافت هر فرش یا تابلو فرش است که به روش‌های مختلف فارسی و ترکی یا تلفیقی انجام می‌شود. نتیجه همه این روش‌ها سوارشدن نخ‌های چله به شکلی درست ، یکنواخت ، مساوی و منظم بر دار قالی می‌باشد تا فرش بافته‌شده نهایی زیبا ، منظم و یکنواخت باشد. چله‌کشی اشتباه می‌تواند باعث بالا زدگی ، پایین زدگی و عدم تقارن در محصول نهایی شود.
حال که به اختصار با این موارد آشنا شدید ، می‌توانیم به سراغ توضیح مرحله پایین کشی فرش یا تابلو فرش برویم.
پایین کشی فرش
پایین کشی فرش یا همان چرخاندن فرش بر دار قالی با هدف افزایش تسلط بافنده بر فرش انجام می‌گیرد ؛ یعنی فرش تا جایی که بافته‌شده پایین کشیده می‌شود تا در ادامه بافت ، کار برای هنرمند راحت‌تر باشد. این وظیفه بر عهده چله‌کش است که باید در کار خود متخصص و ماهر باشد وگرنه ممکن است در مرحله پایین کشی زحمات بافنده هدر رود و کیفیت فرش با خطر جدی مواجه شود. حال شاید بپرسید چه موقع و چرا باید پایین کشی انجام شود؟
زمانی چله‌کش پایین کشی تابلو فرش را انجام می‌دهد که ارتفاع فرشی بافته‌شده به اندازه‌ای رسیده باشد که ادامه بافت ممکن نباشد یا بسیار سخت باشد. در واقع در پایین کشی ، چله ها با روش مناسب پایین آورده می‌شوند. اگر چله‌کشی به روش ترکی انجام شده باشد ، پایین کشی نیز به روش ترکی خواهد بود و اگر چله‌کشی در شروع بافت به روش فارسی باشد ، پایین کشی هم به روش متناسب با آن و فارسی انجام می‌گیرد.
توضیح اجمالی از مراحل پایین کشی فرش
مراحل پایین کشی بسته به فارسی یا ترکی بودن چله آن متفاوت است اما معمولا شامل مراحل زیر می‌باشد :
- چله های پشت دار قالی را با نوار چسب محکم کنید تا چله ها در پایین کشی تابلو فرش کمترین حرکت را داشته باشند.
- نخ‌های اضافی متصل به دار را ببرید و شروع به شل کردن پیچ‌های بالای دار کنید و اگر در انتهای چله‌کشی نیز گره‌هایی زده شده آنها را هم ببرید تا چله ها آزادتر شوند و شرایط برای پایین کشی مهیا گردد.
- اندازه‌گیری در همه مراحل را فراموش نکنید ؛ با کشیدن یک خط به شکل عرضی بر چله ها یکنواخت بودن روند بافت را تحت نظر بگیرید.
- با ابزار مناسب باز کردن را آغاز کنید ؛ آزاد کردن پیچ‌های دو طرف باید هماهنگ با هم انجام شود یعنی ۳ دور سمت راست شل شود و ۳ دور سمت چپ و ۳ دور ۳ دور باز کردن را ادامه دهید. اشتباه در این مرحله یکی از عیوب تابلو فرش که کجی آن می‌باشد را رقم خواهد زد.
- تا جایی شل کردن پیچ‌ها را ادامه می‌دهیم تا چله ها به طور کامل شل شوند. در این مرحله بسته به ابعاد فرش با ابزار مناسب پایین کشی را طوری انجام می‌دهیم که با کمترین خطا و کجی صورت بگیرد.
- تا جایی به پایین کشی ادامه می‌دهیم که ۱۰ سانت از آن بر جایش بماند و استحکام پایه بافت برای ادامه کار حفظ گردد.
پایین کشی تابلو فرش و فرش کاری بسیار حساس است و در کیفیت فرش بافته‌شده ، جلوگیری از کجی و… فرش بسیار مؤثر است. هرچند ما آن را به اختصار توضیح دادیم اما پایین کشی فرش جزئیات و ظرافت‌هایی دارد که باید آنها را به خوبی بیاموزید. فراموش نکنید بسیاری از عیوب تابلو فرش‌ها مربوط به مرحله چله‌کشی یا پایین کشی می‌باشد.
