صنعت و هنر فرش از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است ، طراحی فرش اولین مرحله برای تولید و بافت محسوب می‌شود. در صورتی که طراحی نقشه فرش به خوبی انجام نشود و طرح و نقش‌ها و رنگ‌ها به صورت دقیق باهم ترکیب نشوند نتیجه نهایی فرش نیز قابل توجه نخواهد بود. به دلیل همین اهمیت ، در حال حاضر طراحی نقشه فرش یک رشته تخصصی محسوب می‌گردد.
طراحی فرش
طراحی فرش در حال حاضر به یکی از مهمترین حرفه‌ها تبدیل شده است و دیگر مانند گذشته به صورت سنتی انتقال نمی‌یابد ؛ بلکه طراحی انواع فرش به صورت حرفه‌ای و تخصصی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی تدریس می‌شود و متخصصانی در این زمینه تربیت می‌شوند که می‌توانند به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت داشته باشند. در طراحی نقشه فرش ، طراح با توجه به نقشی که قرار است بر روی فرش پیاده شود نقشه را طراحی می‌کند. به طور معمول طراحی بر روی کاغذ انجام می‌گردد و از ابزارهای دستی و کامپیوتری می‌توان در طراحی نقشه فرش استفاده کرد.
چند طرح ماندگار در نقشه فرش
طراحانی که در زمینه طراحی فرش فعالیت دارند از زمان‌های قدیم تاکنون طراحی‌های زیادی را انجام داده‌اند که برخی از این طرح‌ها ماندگار شده‌اند برخی از این طرح‌ها در ادامه معرفی می‌شود :
- طرح ایلی : از طرح‌های بسیار قدیمی و اصیل در صنعت فرش ایران محسوب می‌شود و از جمله طرح‌هایی است که متعلق به ایران است. در طرح‌های ایلی محیط زندگی افراد در شکل ساده‌ای نشان داده شده است و به دلیل پیروی نکردن از نقشه‌های منظم از زیبایی خاصی برخوردار است. طراحی ایلی در بخش‌های مختلف ایران رایج است و از منطقه‌های مختلف به یکدیگر منتقل شده است.
- طرح‌های هندسی : در این نوع طرح از شکل‌های مختلف هندسی بهره گرفته شده است و به طور معمول خط‌ها حاوی زاویه نیستند و به صورت دورانی و قوسی حرکت می‌کنند. گروه‌هایی که در این طرح قرار دارند شامل هندسی محرمات ، هندسی لچک ترنج ، هندسی کف ساده ، هندسی ترنجدار ، هندسی بندی قابی و…
- طرح‌های محرمات : یکی دیگر از طرح‌های معروف فرش ، طرح محرمات است. در این نوع طرح قطعاتی که در یک نقشه و در طول آن وجود دارند تکرار می‌شوند و عرض فرش نیز در متن فرش به تعدادی ردیف تقسیم می‌شود و هر یک از این ردیف‌ها که رنگ و طرح خاص خود را دارند از اول تا آخر فرش ادامه دارند و راه راهی می‌باشند. از طرح محرمات در برخی از مناطق ایرانی به نام قلمدانی یاد می‌شود.
- طرح‌های محرابی : طرح محرابی نیز از طرح‌های مشهور محسوب می‌شود که برگرفته از طرح محراب است و در آن تزییناتی مانند قندیل ، ستون ، برگ و گل نیز استفاده شده است. در این طرح نیز گروه‌های فرعی زیادی هستند که می‌توان به دورنما ، گلدانی ، درختی و ستونی اشاره کرد.
رنگ در نقشه فرش
از مهمترین نکاتی که در زمینه طراحی فرش باید به آن توجه شود رنگ است. رنگ‌هایی که برای نقشه استفاده می‌شود با رنگ‌هایی که برای نقطه گذاری استفاده می‌کنند متفاوت است. رنگ‌های مورد استفاده برای رنگ کردن نقشه به طور معمول آبکی و روان می‌باشند. برای رنگ کردن طرح زیاد از رنگ‌های تند و تیره استفاده نمی‌شود و بیشتر رنگ‌های شفاف بکار برده می‌شود تا نقشه شکل خوبی داشته باشد. در مقابل ، رنگ‌هایی که از آنها برای نقطه گذاری استفاده می‌شود دارای غلظت فراوانی می‌باشد. زمانی که از این نوع رنگ‌ها استفاده می‌شود شاهد ثبات و ماندگاری زیادی هستیم که جلوه زیبایی به طرح می‌دهد.
کاغذ در طراحی فرش
به طور کلی کاغذهایی که برای طراحی نقشه بکار برده می‌شوند در رج شمارهای ۱۰۰ ، ۱۲۰ ، ۱۴۰ ، ۱۶۰ و ۱۸۰ هستند و در برخی موارد به‌منظور طراحی صورت و چهره از کاغذ ۲۰۰ رج نیز استفاده می‌شود. کاغذهای رج شمار پایین زمانی استفاده می‌شوند که طرح کشیده شده درشت باشد و نیاز به ریزه‌کاری نداشته باشد. این نوع طرح‌ها بهتر است که در کاغذهایی با رج شمار ۱۰۰ کشیده شود. اما چنانچه طرح دارای ریزه‌کاری زیاد و تراکم بالا باشد باید از کاغذ با رج شمار بالا یعنی ۱۶۰ و ۱۸۰ استفاده شود ، این نوع طراحی بیشتر در طرح‌هایی که ابریشم و یا کرک دارند استفاده می‌شود.
