پس از نسل کشی ارامنه در سال ۱۹۱۵ به دست دولتمردان عثمانی ، جمعی از کودکان به دست الیزابت جمع آوری شدند و از این واقعه جان سالم به در بردند. این کودکان در منطقه ای به نام غزیر جمع آوری شده و به قالی بافی مشغول شدند. قالی یتیمان ارمنی با ارزش ترین اثر این کودکان است که جهت سپاسگزاری از دولت آمریکا به دلیل حمایت آنان از این کودکان بافته شده.
نسل کشی ارامنه
در سال ۱۹۱۵ میلادی نسل کشی بزرگی توسط دولت عثمانی آغاز شد و ارمنیان را به سلاخی کشید. این نسل کشی تنها در سال ۱۹۱۵ جان بیش از ۱۵۰۰۰۰۰ مرد و زن را گرفت. در این فاجعه مرگبار به کمک کشور آمریکا بیش از هزار کودک از ارمنی های ترکیه فعلی نجات پیدا کردند و به کمک الیزابت که صاحب و طبیب یک بیمارستان بود این کودکان در بیمارستان مخفی و پس از بهتر شدن اوضاع آنها را به سوریه که لبنان کنونی می باشد منتقل کردند. اگرچه این کار با سختی های فراوانی همراه بود اما میل انسان دوستانه این گروه ، راه را برای آنان هموار نمود و کودکان و کسانی که از این فاجعه جان سالم به در بردند را در روستایی به نام غزیر در یک یتیم خانه دور هم جمع نمود.
قالیبافی یتیمان ارمنی
پس از اینکه ارامنه در یتیم خانه جمع شدند کونتسلر اقدام به احداث کارگاه های قالی بافی نمود و با کمک گرفتن از هووهانس ناسچیان که در قالی بافی تبحر داشت و از ارامنه بود به بچه ها طرز بافت و رنگرزی و تمامی مهارت های لازم قالی بافی را آموزش داد. در این یتیم خانه تعدادی از بچه ها در بخش رنگرزی کار می کردند و وظیفه رنگ کردن نخ ها را بر عهده داشتند. کودکانی در بخش قالی بافی کمک می کردند که می توانستند پس از نقش زنی فرش ببافند. همچنین هووهانس ناسچیان بر روی برخی از بچه ها به صورت اختصاصی کار کرد ، البته کودکانی که توانایی و مهارت خوبی داشتند. این کودکان به نقش زنی فرش که مهمترین بخش آن است مشغول بودند چرا که تمامی مهارت های لازم را از استاد خود فرا گرفته بودند.
طرز بافت قالی یتیمان ارمنی
بر روی قالی یتیمان ارمنی وقت بسیار زیادی صرف شده است البته فرشهایی که این کودکان می بافتند از نوع فرش های معمولی نبودند و امروزه نیز از بهترین فرش های تاریخ شناخته می شوند. قالی یتیمان ارمنی دارای بافت ریز و از ظریف ترین نخ ها بافته شده است که این امر سبب زیبائی بیش از اندازه این فرش و زیبائی بحث برانگیز آن گردیده. بیش از ۴۰۰ کودک آموزش دیده در بافت این فرش دخیل بودند که دقت فراوان بر روی این فرش باعث پدید آوردن فرشی بدون هیچگونه عیب و ایراد شده است. طرح این فرش به گونه ای است که نقش حیوانات تخیلی باغ عدن به همراه گیاهان بر روی آن نقش بسته.
دلیل بافت قالی یتیمان ارمنی
یکی از کارگاه های فرش بافی متشکل از ۴۰۰ دختر بافنده بود که نیاز خود را با حمایت کشور آمریکا تامین میکرد و در قابل این حمایت و تامین نیاز کودکان یتیم ، دختران در این کارگاه ها مشغول به بافت فرش برای کشور آمریکا بودند و فرش های بسیاری به دست آنان بافته شد. برخی از این فرش ها فروخته شد و برخی در موزه ها نگهداری می شود. مهمترین این فرش ها قالی یتیمان ارمنی است که بافت منحصر به فرد آن سبب مشهور شدن این فرش شد و به رئیس جمهور وقت آمریکا یعنی کلوین کولیج هدیه داده شد.
تاریخ بافت قالی یتیمان ارمنی
بافت قالی یتیمان ارمنی چون جنبه سپاسگزاری از دولت آمریکا داشت کودکان یتیم ارمنی با داشتن علاقه و شوق به این کار اقدام به بافتن این فرش کرده بودند و به همین دلیل کل مهارت و دقت خود را در این قالی به کار گرفته بودند. بافت این قالی بیش از ۱۰ ماه به طول انجامید که به صورت نوبتی دختران کودک مشغول به بافتن آن می شدند. بافت این فرش در سال ۱۹۲۴ شروع شده و در سال ۱۹۲۵ به پایان آمد که خود کونتسلر این قالی را جهت هدیه دادن به سی امین رئیس جمهور آمریکا یعنی کلوین کولیج فرستاد.
مالکیت کنونی قالی یتیمان ارمنی
قالی یتیمان ارمنی اکنون در آمریکا نگهداری می شود. در ابتدا که قالی یتیمان ارمنی به رئیس جمهور آمریکا اهدا شد ایشان این قالی را در اتاق خود نگهداری می کرد و پس از پایان دوران ریاست جمهوری خود این قالی را به خانه خود برد و کل عمر خود از این فرش استفاده کرد چرا که این قالی بسیار مورد توجه وی قرار گرفته بود و آن را نماد فداکاری می دید. پس از مرگ وی وارثان او این فرش را که می دانستند ارزش فراوانی دارد به کاخ سفید تحویل دادند که امروزه در کاخ سفید نگهداری می شود اما امکان بازدید از آن برای همگان وجود ندارد و تا بحال تنها یک بار به نمایش درآورده شده است و امروزه در انبار کاخ سفید نگهداری می شود و امکان دسترسی به آن برای هرکس وجود ندارد.
اختلاف کاخ سفید و موزه بر سر قالی یتیمان ارمنی
در سال ۲۰۱۳ و پس از رونمائی کتاب سی امین رئیس جمهور آمریکا یعنی کلوین کولیج بزرگان فرهنگی و سیاسی اظهار داشتند که باید این قالی در یکی از موزه ها قرار داده شود که همگان امکان بازدید از این قالی یتیمان ارمنی را داشته باشند و دوست داشتند قالی یتیمان ارمنی پس از ۲۰ سال مخفی بودن رونمائی شود اما مسئولین کاخ سفید از تحویل آن خودداری کردند و اظهار داشتند که «قالی یتیمان ارمنی به عنوان یک نماد همبستگی برای دولت آمریکا است و از دارایی های این کشور به حساب می آید و نمایانگر روابط صمیمی ارمنیان با آمریکا می باشد» اما عده ای معتقدند نیت قلبی آمریکا از تحویل ندادن این فرش جلوگیری از عدم آشکار شدن جنایت ترکیه است.
تعداد قالی های بافته شده کودکان یتیم ارمنی
کودکان ارمنی بیش از صدها قالی بافتند که بسیاری از آنها به فروش رسیدند و پول آنها صرف امرار معاش کودکان گردید است. اما دو فرش از بین این فرش های بافته شده ارزش بیشتری داشته است که یکی قالی یتیمان ارمنی هدیه داده شده به رئیس جمهور آمریکا است و دیگری فرش خانواده کونزلر می باشد که در همان نقش و نگار قالی یتیمان ارمنی بافته شده است اما اندازه آن مقداری کوچکتر است. این فرش قرار است به دختر کونزلر یعنی پولی مارشال به ارث برسد که بنا به گفته های وی او می گوید که خاطرات فراوانی از این فرش در دوران کودکی داشته است و این فرش را به عنوان باغ بهت می دانست.
رونمایی از جفت قالی یتیمان ارمنی
همانطور که در بخش قبل به آن اشاره شد هیچگاه امکان رونمائی از قالی کولیج وجود نداشته است و مردم از دیدن آن محروم شدند در همین راستا الیبت کونزلر اجازه رونمائی از این فرش را داد. او در گفته خود گفته است که «اگر مردم نمی توانند از قالی یتیمان ارمنی دیدن نمایند نباید از دیدن جفت آن محروم شوند». کونزلر در پاسخ به سوال گوشین بدون هیچ درنگی گفت که اجازه به نمایش درآوردن این فرش در موزه را خواهد داد که این قالی در موزه آرارات اسکیجیان به نمایش در آورده شد و همگان امکان ملاحظه این فرش را داشتند که با فرهنگ قدیم ارمنیان آشنا شوند و ارزش این فرش را بدانند. پولی مارشال در گفته هایش گفته است که این فرش را به موزه اهدا خواهد کرد تا همه وقت امکان بازدید از این فرش گرانقدر وجود داشته باشد.
ارزش قالی یتیمان ارمنی
نمی توان بر روی این قالی ، قیمتی تعیین کرد چرا که تاریخ یک کشور را به نمایش در می آورد و می توان گفت مهمترین میراث ارامنیان به حساب می آید. برای بازماندگان ارمنی ها این قالی خاطره تلخ کشتار جمعی ارمنی ها را یادآوری خواهد کرد و سبب تازه شدن درد آنان خواهد شد. ارزش این قالی به پول نخواهد بود و امکان خرید آن به هیچ وجه وجود نخواهد داشت چرا که بزرگترین میراث ارمنیان بوده و برای کشور آمریکا نماد فرهنگ و همبستگی می باشد به همین سبب هیچگاه بر روی این قالی ارزش گذاری نشده است و دختران بافنده این فرش در همه مواقع مورد تکریم قرار گرفته اند.
