معرفی و آشنایی با انواع دار قالی بافی

از انواع دار قالی بافی میتوان به دار قالی افقی ، عمودی و هوشمند اشاره کرد. هر کدام از این دارها مختص زمانی از تاریخ بوده اند. در ادامه ی مبحث در مورد انواع دار قالی بافی ، ابعاد و هزینه ساخت آن توضیحاتی ارائه میشود که شما می توانید با توجه به اطلاعات و نیاز و علاقه خود یکی از انواع دار قالی را تهیه و مورد استفاده خود قرار دهید.

دار قالی

صنعت قالی بافی یکی از صنایع دستی و بسیار با ارزش و کهن کشورمان به شمار می رود و از زمان های بسیار دور افراد زیادی به کار گلیم بافی و جاجیم بافی مشغول بوده اند. امروزه نیز انواع مختلف تابلو فرش ها و فرش های نفیس ابریشم بافته و طراحی می شود. از مهمترین اجزای یک قالی می توان به دار آن اشاره کرد که قطعاً بدون وجود دار قالی بافت هیچ گونه فرش و قالی امکان پذیر نخواهد بود. دیگر اجزای تشکیل دهنده قالی نیز بر روی دار قالی سوار می شوند که از جمله آن ها می توان به چله کشی و نقشه اشاره کرد.

نام گذاری انواع دار قالی بافی

دار قالی بافی از زمان های بسیار دور تا به امروز مراحل تکمیل و پیشرفت زیادی را گذرانده است و به صورت زیر می توان آنها را طبقه بندی کرد :

• دارهای زمینی : اولین شکل دار قالی ، دارهای زمینی بوده اند که بر روی زمین قرار می گرفتند و عملیات مربوط به چله کشی بر روی این دارها انجام می گرفت.
• دارهای ایستاده : بعد از گذشت مدت ها دار قالی بافی زمینی را به صورت ایستاده طراحی کردند که طراحی آن نیز مستلزم یک سری تغییرات بود.
• دارهای ایستاده متحرک : برای بافت قالی های بزرگ نیازمند این بودند که دارهای ایستاده متحرک باشند تا چله موجود در قالی به راحتی جابه جا شود.
• دارهای ایستاده ثابت : دارهای ایستاده ثابت نیز بسیار مناسب برای تابلو فرش ها می باشد که امروزه بیشتر مورد توجه واقع شده است.

قطعات اصلی در دار قالی

دار قالی بافی از اجزا و قطعات بسیار متنوعی تشکیل شده است که بدون وجود هر یک از این قطعات شما نمی توانید به کار قالی بافی بپردازید از جمله این اجزا می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• سر دار : در قسمت بالای دار قالی قرار گرفته و نگهدارنده چله می باشد.
• زیر دار : در نقطه مقابل سر دار قالی قرار گرفته و نگهدارنده چله می باشد.
• فندک : در زیر سر دار در فاصله ای حدود ۳۰ سانتی متری قرار می گیرد که معمولاً در فرش های تبریزی از آن ها استفاده می کنند.
• چوب هافی : در میان چله قرار گرفته و عملیات مربوط به پود کشی را بسیار راحت و آسان می کند.
• گوه : از گوه در دار های چوبی استفاده می شود که وسیله ای مثلثی شکل برای مستحکم کردن سر دار به کار می رود.
• راست روها : در دو قسمت راست و چپ دار قالی قرار گرفته و نگهدارنده سر دار و زیر دار محسوب می شود.
• چوب کوجی : برای جلوگیری از کج شدن فرش از چوب کوجی استفاده می کنند که در لابه لای چله قرا گرفته می شود.

انواع دار قالی بافی

دار قالی همان طور که در بخش های قبلی نیز به آن اشاره هایی شد دارای انواع بسیار گوناگونی می باشد. در برخی از روستاها جنس دار قالی بافی از چوب بوده است که استحکام و مقاومت کمتری را در مقایسه با دارهای فولادی و آهنی دارد. ولی در عوض جا به جایی و قیمت دارهای آهنی نیز در مقایسه با دارهای چوبی زیاد می باشد. در هر خطه ای از این سرزمین انواع قالی ها با شکل ها و طرح های گوناگون بافته می شوند که هر کدام نیز مستلزم یک نوع دار قالی می باشند.

حتی می توان شاهد نام گذاری دار قالی بافی با اسم منطقه ی که آن دار قالی بافی در آنجا مورد استفاده قرار می گیرد نیز باشیم. به صورت کلی می توان دار قالی بافی را به سه دسته تقسیم بندی کرد که عبارت اند از دار قالیبافی عمودی ، افقی و هوشمند. در بخش های بعدی در مورد انواع دارهای قالیبافی مطالبی را عنوان خواهیم کرد.

دار قالی بافی افقی

دار قالی بافی افقی همان طور که در بخش های قبلی نیز به آن اشاره شد از قدیمی ترین نوع دار قالیبافی به شمار می رود و هنوز نیز در برخی از منطقه ها و روستاها از این نوع دار قالی برای بافت قالی استفاده می شود. این نوع دار قالیبافی از فاصله ای حدود ۳۰ سانتی زمین نصب می شود.

دستگاه قالی بافی افقی اولین وسیله ای بود که بشر آن را طراحی کرد تا بتواند انواع فرش ها و زیر اندازها برای خود ببافد حتی در بسیاری از موزه های تاریخی و صنایع دستی کشورمان نیز می توانید انواع و ابعاد بسیار گوناگون دار قالی بافی افقی را مشاهده کنید که مربوط به زمان های بسیار دور می باشند و امروزه به عنوان یک آثار هنری در موزه ها نگهداری می شود. دارهای افقی با توجه به اندازه های خود مساحت قابل توجهی از زمین را اشغال می کردند که این مورد از معایب این نوع دار قالی به شمار می رود.

دار قالی بافی عمودی

با گذشت زمان و پیشرفت در قالی بافی بشر به فکر طراحی دارهای ایستاده بر روی دیوار پرداختن و به همین دلیل شروع به ساخت انواع دارهای قالی بافی به شکل چهارچوب مستطیلی کردند که از دو تکیه گاه زمین و دیوار برخوردار باشد. از مهمترین مزیت های طراحی این مدل از دار می توان به جای گیری کم آن اشاره کرد که فضای زیادی را دیگر به خود اختصاص نمی داد. البته بایستی یادآوری کنیم که دارهای عمودی قالی بافی نیز دارای انواع مختلفی می باشند که از جمله آن ها می توان به دار ثابت ، دار تبریزی و دار کرمانی اشاره کرد. هر کدام از این دارها در منطقه خاصی از کشورمان مورد استفاده قرار می گیرند. معمولاً جنس دارهای عمودی از آهن و فولاد بوده تا بتواند مقاومت لازم جهت ایستادن را داشته باشد.

دار قالی بافی عمودی تبریزی

دار قالی بافی عمودی تبریزی همان طور که اشاره شد یکی از انواع دار قالی بافی عمودی می باشد که در خطه ی آذربایجان بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع دار ، سر دار جهت سفت یا شل کردن چله یا همان تار پود قالی آن را به وسیله پیچ و مهره ایی قابل تنظیم می کنند که بافنده بتواند به راحتی گره های خود را بزند و هم چنین بافنده در این دار تغییر جا نخواهد داد. شما می توانید اندازه های بسیار بزرگ این نوع دار قالی را در کارگاه های قالی بافی مشاهده کنید که گاهاً ۴ یا ۵ بافنده و حتی بیشتر نیز در این دارها به کار بافندگی مشغولند. معمولاً در بیشتر فرش های ابریشمی که از حساسیت و ارزش بسیار زیادی برخوردارند از دار قالی عمودی تبریزی استفاده می کنند.

دار قالی بافی عمودی کرمانی

نام دیگر دار قالی بافی عمودی کرمانی ، دار گردان می باشد که همان طور که از نام آن پیداست این دار برای اولین بار در استان کرمان طراحی و مورد استفاده واقع شد به همین دلیل نیز به این اسم نام گذاری گردید. نخ های این دار به سر دار و زیر دار وصل می شود که همزمان با بافت تدریجی قالی از قسمت سر دار باز شده و بافته می شود تا به زیر دار برسد که در این صورت شما می توانید طول قالی و گلیم بافته شده ی خود را به مقداری که می خواهید برسانید.

شما نمی توانید در این نوع قالی ها کل قسمت های بافته شده را به صورت کامل مشاهده کنید بلکه بعد از به اتمام رسیدن آن ، کل قالی  می تواند قابل رؤیت باشد. این در حالی است که در دار عمودی تبریزی هر مقدار که بافته می شود به صورت کامل قابل مشاهده می باشد.

دار قالی باقی هوشمند

از به روزترین و جالب ترین نوع دار قالی بافی می توان دار قالی هوشمند را نام برد. این دار قالی که اخیراً توسط جوانان مبتکر کشورمان طراحی و رونمایی شد از محبوبت بسیار زیادی برخوردار است. دار قالی بافی هوشمند مختص افراد نابینا می باشد که به دلیل مشکلات بینایی نمی توانند با دیگر دارها به کار قالی بافی بپردازند. امروزه در بسیاری از مراکز قالی بافی کشورمان نحوه ی استفاده از دار قالی بافی هوشمند را برای افراد نابینا آموزش می دهند.

هم چنین این نوع دار مورد استفاده ی افراد معلول جسمی و ناتوان نیز واقع شده و توانسته اند با کمک این نوع دار در مدت زمان بسیار کمتری انواع قالی ها را ببافند. از مزیت های این نوع دار می توان به کمترین آسیبی که به افراد بافنده ی آن می رسد اشاره کرد. هم چنین در این نوع دار قالی تمام معایب موجود در دارهای سنتی برطرف شده و حتی بافنده های دیگر نیز می توانند از آن استفاده کنند.

ابعاد مختلف انواع دار قالی بافی

دارهای گوناگون قالی دارای ابعاد بسیار متفاوتی نیز هستند به صورتی که شما می توانید دارهای قالی بافی از ۱ تا ۱۰۰ متر را نیز مشاهده کنید. برای بافت های سفارشی بزرگ بافنده ها از دارهای قالی بافی بسیار بزرگ استفاده می کنند که در این نوع دارها تمام نکات مربوط به ایمنی رعایت شده است چرا که افراد بافنده بدون داشتن تجهیزات ایمنی مجبور به کار بافندگی هستند. بخش بعدی در مورد چگونگی نحوه ی محاسبه ابعاد انواع دار قالی می باشد که شما با توجه به آن می توانید دار قالی خود را طراحی کنید.

نحوه محاسبه ابعاد دار قالی بافی

اگر قصد دارید تا دار قالی بافی خودتان را طراحی کنید ، بایستی در ابعاد و اندازه ی آن نهایت دقت را به کار ببرید. هر قالی با اندازه ی متفاوت مسلتزم داشتن یک دار متناسب با خود می باشد که در این عنوان می خواهیم نحوه ی محاسبه ابعاد دار قالی بافی را برای شما بازگو کنیم.

برای به دست آوردن ابعاد دار قالی خود بایستی تعداد گره ها را بر رج تقسیم کنید و سپس عدد به دست آمده را در ۷ ضرب کنید تا ابعاد دار شما بر حسب واحد اندازه گیری سانتیمتر به دست بیاید. اگر نتوانید محاسبه ی خودتان را به درستی و با دقت انجام دهید در این صورت تراکم گره هایتان یا خیلی پر تراکم خواهد بود و یا خیلی کم تراکم می شود که در هر دو صورت قالی شما شکل اولیه و زیبایی خود را از دست خواهد داد.

هزینه ساخت دار قالی بافی

هزینه ساخت یک دار قالی بافی با توجه به مدل و ابعاد و اندازه ی آن متفاوت خواهد بود. شما می توانید انواع گوناگون دار قالی بافی را در سایت ها و کارگاه های قالی بافی مشاهده نمایید و با توجه به نیازتان یک مدل از آن را خریداری کنید. حتی شما می توانید دار قالی بافی دست دوم را نیز با قیمت بسیار مناسبی تهیه کرده و داشته باشید. از عواملی که در قیمت دار قالی بافی مؤثر می باشند می توان به جنس ، ابعاد ، مقاومت و استحکام آن اشاره کرد. هم چنین شما می توانید دار فرش خود را خودتان طراحی کرده و بسازید که در این صورت نیز می توانید هزینه ی کمتری را برای تهیه ی یک دار قالی بافی پرداخت نمایید.

منبع : ویکی‌پدیا ، دانشنامه آزاد