هر آنچه باید در مورد تبدیل پشم به خامه قالیبافی بدانیم

امروزه از پشم در بسیاری از صنایع استفاده می کنند. بیشترین استفاده پشم در قالی بافی و نساجی است. برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی باید مراحل زیادی طی شود تا پشم خام را به خامه یا نخ تبدیل کرد. امروزه استفاده از پشم های طبیعی به دلیل کیفیت و مرغوبیت آن بسیار متداول شده و افراد زیادی برای بالا بردن کیفیت کار خود تمایل به استفاده از پشم طبیعی را دارند. در این مطلب همراه ما باشید تا مراحل تبدیل پشم به خامه قالیبافی را برایتان شرح دهیم.

تبدیل پشم به خامه قالیبافی

کیفیت پشم به عوامل زیادی مانند سن حیوان ، شرایط زندگی ، منطقه آب و هوایی و زمانی که پشم چینی انجام می‌شود بستگی دارد. پشمی که از بره ها در فصل پاییز چیده می‌شود از کیفیت بالاتری برخوردار است و هر قسمت از پشم بدن حیوانات دارای ویژگی‌های خاصی می‌باشد. معمولاً گوسفندانی که در ارتفاعات زندگی می‌کنند پشمشان بیشتر طرفدار دارد چون چربی پشم این حیوانات بیشتر بوده و در نتیجه درخشان تر و براق تر می‌باشد و کیفیت بالایی نیز دارد.

سورت بندی یا طبقه بندی تبدیل پشم به خامه قالیبافی

همان گونه که قبلاً هم اشاره کردیم کیفیت پشم به شرایط زندگی ، تغذیه و نژاد گوسفندان بستگی دارد و بهترین نوع پشم از نژاد گوسفندان مرینوس و انگلیسی به دست می‌آید که در نژاد مرینوس شاهد پشم‌هایی نیمه مات و ظریف هستیم و در نژاد انگلیسی پشم‌هایی شفاف و براق را مشاهده می‌کنیم. اولین مرحله برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی طبقه بندی پشم های چیده شده است ، در این مرحله پشم‌ها را بر اساس رنگ و کیفیت جدا کرده و دسته بندی می‌کنند.

انواع سورت بندی پشم

• پشم سفید درجه یک : پشم‌های سفید تمامی بدن گوسفندان در این دسته بندی قرار می‌گیرند. فقط باید به این نکته توجه داشت که پشم سفید قسمت دست و پای گوسفندان در این درجه بندی قرار ندارد. این نوع پشم مناسب ترین نوع برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی می باشد.
• پشم سفید درجه دو : در این درجه بندی تمامی پشم‌های سفید بدن گوسفندان از جمله دست و پایشان نیز قرار دارد.
• پشم کبود یا شکری : پشم‌هایی که رنگشان کمی تیره تر از پشم های سفید هستند در این دسته بندی جای داردند.
• پشم الوان : این دسته از پشم ها دارای رنگ‌های سیاه ، قهوه‌ای ، خاکستری و بقیه‌ی رنگ‌ها می‌باشد.
• پشم مشکی : اگر میزان رنگ پشم های تیره گوسفندان زیاد باشد در این دسته از رنگ بندی قرار می‌گیرند.

همان گونه که اشاره کردیم اولین گام در تبدیل پشم به خامه قالیبافی سورت بندی می‌باشد و در بعضی از نقاط دنیا این تقسیم بندی را نیز بر اساس پشم قسمت های مختلف بدن گوسفندان نیز انجام می‌دهند.

مرحله شست و شو و حلاجی

بعد از انجام سورت بندی برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی باید پشم های سورت شده را تمیز کرده و شست. که این کار یا به روش دستی انجام می‌شود و یا به کمک ماشین حلاجی می‌شوند. در این مرحله پشم ها را داخل ماشین حلاجی ریخته تا از گرد و خاک و فضولات حیوانی پاک شده و تمیز شوند. خوب است که بدانید یک مرحله شست و شو نیز قبل از پشم چینی زمانی که پشم هنوز بر روی بدن گوسفندان قرار دارد انجام می‌شود به این صورت که در حوضچه هایی پر آب گوسفندان را با آب و یا آب و مواد شوینده شست و شو می‌دهند که به این کار گرده شور می گویند.

حلاجی برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی

برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی بعد از شست و شو باید کار حلاجی را انجام داد. در این مرحله که به آن حلاجی گفته می‌شود پشم ها باز شده و از تمامی مواد خارجی مانند گیاهان ، گرد و خاک و فضولات پاک می‌شوند. حلاجی به دو صورت دستی یا همان سنتی و حلاجی ماشینی انجام می‌شود. امروزه حلاجی بیشتر با استفاده از ماشین انجام می‌شود چون راحتتر بوده و دقت بالایی در تمیز کردن پشم‌ها دارد.

شست و شو پشم

برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی یکی دیگر از کارهایی که باید انجام شود کار شست و شوی پشم می‌باشد و این کار نیز به دو روش دستی و ماشینی انجام می‌شود. در روش دستی با موادی مانند چوبک که خاصیت جذب مواد روغنی را دارد و آب پشم ها را شسته و تمیز می‌کنند. روش دیگری نیز برای شست و شوی پشم وجود دارد که گرده شور است که در بالا به آن اشاره شد. ولی در روش ماشینی پشم ها را داخل ماشین های شست و شو ریخته و پشم ها به صورت کاملاً بهداشتی شسته می‌شوند.

اهمیت شست و شو ماشینی پشم

شست و شوی پشم به صورت ماشینی باعث می‌شود که پشم ها به روشی کاملاً بهداشتی شسته و تمیز شوند و همچنین باعث می‌شود که پشم ها دچار بید زدگی و پوسیدگی نشده و فاسد نشوند.

ریسندگی سنتی برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی

بعد از شسته و خشک شدن پشم ها باید کار ریسندگی بر روی پشم ها انجام شود تا به نخ یا همان خامه تبدیل شده و آماده استفاده شود. کار ریسندگی هم به دو روش دستی و سنتی و استفاده از ماشین انجام می‌شود. در روش دستی که بیشتر در زمان‌های قدیم توسط عشایر و روستاییان انجام می‌شد از وسیله‌ای به نام دوک و یا چرخ چوبی برای کار ریسندگی استفاده می‌شد.

• ریسندگی با دوک : در این شیوه پشم هایی که حلاجی شده اند را به صورت کلاف بر روی مچ دست قرار داده و فردی که کار ریسندگی را انجام می‌دهد با روشی کاملاً ماهرانه کلاف را به سمت سر دوک هدایت می‌کند که کلاف به صورت نیم تاب و در نهایت به شکل نخ در می‌آید.
• ریسندگی با چرخ چوبی : در این روش ریسندگی از چرخی که روی پایه قرار دارد و در مرکز آن میله ای قرار دارد که حول خودش می‌چرخد و میله ای دیگر نیز به آن متصل است و ریسنده آن را به دلخواه می‌چرخاند برای ریسندگی استفاده می‌کنند.

ریسندگی با ماشین و تبدیل پشم به خامه قالیبافی

پشم هایی که شسته و خشک شده‌اند را در ماشین های ریسندگی در چندین مرحله به نخ تبدیل می‌کنند. برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی مراحل زیر انجام می‌شود :

• ابتدا آب و روغن را با هم مخلوط کرده و بر روی پشم ها می ریزند تا پشم ها بهتر و راحتتر تابیده شوند و ۱۲ ساعت پشم ها در مخلوط آب و روغن می مانند.
• سپس به دستگاه کاردینگ که کارش به نظم کشیدن الیاف است وارد می‌شوند. کاردینگ تارهای عنکبوتی را به فتیله‌ای تبدیل کرده و پشم را به نیمچه نخ تبدیل می‌کند.
• بعد با دستگاهی به نام رینگ تاب پشم لازم را به نیمچه نخ داده و در دستگاه های کلاف و دولاب آنها را تاب داده و به شکل کلاف در می‌آورند.

معمولاً نمره پشم را با توجه به ظرافت و طول الیاف پشم تعیین می‌کنند. این مرحله مهمترین مرحله در فرآیند تبدیل پشم به خامه قالیبافی می باشد.

انواع پشم

• پشم یا کرک بره : بهترین و مرغوب ترین نوع پشم از بره ای که در سن ۸ ماهگی باشد به دست می‌آید. پشم بره ۸ ماهه ظریف بوده و کیفیتی عالی را دارد. هر چه سن گوسفندان بالاتر برود از کیفیت پشم آنها کاسته شده و کیفیت دلخواه و مطلوب را نخواهند داشت. چون پشمشان قوی و ضخیم می‌شود. پس نتیجه می‌گیریم بهترین پشم برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی پشم بره می‌باشد.
• پشم میش : پشم میش پشمی است که تارها یا مخلوط و یا یک دست می‌باشند.
• پشم قوچ : پشمی است که ضخیم و کلفت بوده و ضخامت آن از حد نرمال و استاندارد بیشتر است.

رنگرزی پشم

آخرین کاری را که برای تبدیل پشم به خامه قالیبافی باید انجام داده شود مرحله رنگرزی می‌باشد. در گذشته بیشتر از رنگهای طبیعی برای رنگ کردن پشم استفاده می‌شد و رنگهای طبیعی طیف گسترده‌ای نداشتند. تا اینکه در قرن نوزدهم بشر موفق به کشف رنگهای مصنوعی شد که تحولی بزرگ در صنعت رنگرزی بود و طیف و تنوع رنگها افزایش چشم گیری پیدا کرد.

با توجه به پیشرفت رنگرزی در تمامی صنایع شاهد پیشرفت قابل توجهی بوده‌ایم. انتخاب رنگ و رنگرزی نیز از دیگر نکات قابل اهمیت در تبدیل پشم به خامه قالیبافی می باشد .رنگ‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد :

• رنگهای درجه یک یا اصلی که شامل رنگ قرمز ، زرد و آبی می‌باشد.
• رنگهای درجه دو که از ترکیب رنگهای اصلی به دست می‌آید و شامل بنفش و سبز و نارنجی می‌باشد.
• رنگهای درجه سه که می‌توان با ترکیب رنگهای درجه یک و دو آنها را به دست آورد.

چه عواملی بر روی کیفیت پشم ها تأثیر گذار هستند

بعد از تبدیل پشم به خامه قالیبافی خوب است با عواملی که بر روی کیفیت پشم تأثیر گذار هستند آشنا شویم.

حرارت : پشم را اگر مدت زمان زیادی در شرایط دمایی صد درجه قرار دهیم استحکام خود را از دست می‌دهد و در شرایط دمایی ۱۳۰ درجه تغییر رنگ داده و زرد می‌شود و در ۳۰۰ درجه کاملاً می‌سوزد. پس بعد از تبدیل پشم به خامه قالیبافی به شرایط دمایی آن توجه داشته باشید.

نور : نور آفتاب باعث تجزیه شدن کراتین پشم شده و گوگرد موجود در پشم نیز به اسید سولفوریک تبدیل می‌شود و باعث خشن شدن پشم و تغییر رنگش می‌شود. نور آفتاب نیز یکی دیگر از عواملی است که بعد از تبدیل پشم به خامه قالیبافی باید به آن توجه داشت.

اسید : پشم را به هیچ عنوان در تماس با اسید سولفوریک و اسید نیتریک قرار ندهید. چون باعث تجزیه کامل پشم و اکسید شدن پشم می‌شوند.

رطوبت : پشم به رطوبت بسیار حساس بوده و سریع رطوبت را جذب می‌کند. و بخار آب و آب داغ نیز از استحکام پشم کاسته و روی آن تأثیر می‌گذارند. پس بعد از تبدیل پشم به خامه قالیبافی حتماً توجه داشته باشید که آن را در مکان های مرطوب و یا مجاورت با آب داغ و بخار قرار ندهید.

منبع : ویکی‌پدیا ، دانشنامه آزاد